Gdy Ukraina patrzy na pokój, Bośnia oferuje ostrożność | Wojna Rosja-Ukraina

Umowa pokojowa Dayton z 1995 r., Która zakończyła wojnę w Bośni, oferuje inspirację i ostrzeżenie. Udało się zatrzymać rozlew krwi, ale kosztem długoterminowej dysfunkcji. Bośnia i Hercegowina pojawiły się podzielone, sparaliżowane politycznie i wiecznie zależne od międzynarodowego nadzoru. Ukraina nie może sobie pozwolić na podążanie tą ścieżką.

Pośpieszone lub narzucone zewnętrznie rozliczenie – zwłaszcza jeden priorytety „równowagi” nad funkcjonalnością – ryzykuje przekształcenie Ukrainy w złamane, osłabione państwo zamknięte w otchłani. Pokusa, by zaakceptować jakikolwiek pokój, aby powstrzymać wojnę. Nie cały pokój jest równy.

Umowa Dayton utworzyła dwa autonomiczne podmioty w Bośni, z których każdy z własnym prezydentem, parlamentem i biurokracją, rządzony przez zbiorową prezydencję, która wymagała konsensusu. Wynik? Ponad 180 ministrów dla ludności poniżej 3,5 miliona, a państwo zbyt rozdrobnione, by rządzić lub reformować. Podziały etniczne zostały zamrożone, a od tego czasu nacjonalistyczny impas stał postęp, w tym wysiłki na rzecz członkostwa w Unii Europejskiej.

Ukraina stoi w obliczu podobnego ryzyka, jeśli umowa pokojowa daje „szczególny status” lub federalną autonomię dla terytoriów zajętych rosyjskim, takimi jak Donbas. Taki porozumienie osadziłby dysfunkcję i podział w centrum systemu politycznego Ukrainy. Prorosyjskie proxy z władzą weto mogą blokować obronę, politykę zagraniczną lub integrację UE i NATO-nadając Moskwie wpływ w Kijowie bez strzelania kolejnego strzału.

Co gorsza, stworzyłoby to wewnętrzne impas, który wydobywa suwerenność ukraińską. Doświadczenie Bośni pokazuje, w jaki sposób paraliż polityczny, urodzony z kompromisu strukturalnego, może raczej zakorzenić niestabilność, a nie rozwiązywać. Dla Ukrainy oznaczałoby to przyszłość ukształtowaną nie przez pokój, ale przez trwałą wrażliwość.

Ta dynamiczna gra bezpośrednio w wizji prezydenta Władimira Putina „większej Rosji”, w której dawne państwa radzieckie pozostają pod kciukiem Moskwy. Podobnie jak nacjonalistyczni aktorzy na Bałkanach starali się przerysować granice Bośni, Rosja stara się zdominować Ukrainę, zamrażając jego konflikt, a nie rozwiązywać go.

Bośnia oferuje również kolejną ostrożność: niebezpieczeństwa związane z długoterminowym międzynarodowym powiernikiem. Biuro Wysokiego Przedstawiciela, utworzone pod dowództwem Dayton, nadal ma szerokie uprawnienia do spraw krajowych Bośni. Choć przydatne w zapobieganiu ponownym konfliktowi, porozumienie to zahamowało rozwój instytucjonalny i opuścił Bośnię z zagranicznymi podmiotami. Ukraina musi odrzucić każdy pokój, który usuwa swoją agencję lub umieszcza ją pod nieokreślonym nadzorem międzynarodowym.

Tymczasowa stabilizacja może być konieczna, ale Kijowa musi pozostać ostatecznym autorytetem w zakresie swoich przepisów, zarządzania i przyszłego kierunku. Suwerenne państwo nie może istnieć, a stolice zagraniczne działają jako jego ostateczni decydenci.

Właśnie dlatego dekret 2022 prezydenta Ukraińskiego Volodymyr Zelenskyy – odmawianie negocjacji z Rosją, podczas gdy Putin pozostaje u władzy – zasługuje na drugie spojrzenie. Choć moralnie uzasadnione, może ograniczyć pokój Ukrainy do manewru, jeśli globalna dynamika władzy się zmieni. Pokój musi być zasadny, ale także strategicznie elastyczny. Dyplomacja, podobnie jak wojna, wymaga przystosowania się miejsca.

Jak powiedział kiedyś były minister spraw zagranicznych Bośni Muhamed Sacirbey, negocjacje pokojowe są jak poker. W Dayton lider serbski Slobodan Milosevic zrozumiał stawki lepiej niż jego odpowiedniki. Alija Izetbegovic z Bośni nie miał jasnej strategii. Franjo Tudjman z Chorwacji pozwolił Dumowi dyktować warunki. I Richard Holbrooke, wysłannik Stanów Zjednoczonych, grał w dziedzictwie zarówno dla pokoju.

Dzisiaj nowi gracze są przy stole. Gdy wiatry polityczne amerykańskie zmieniają się i postacie, takie jak Donald Trump, istnieje rosnące ryzyko, że Ukraina może być traktowana jako układ negocjacyjny w większej grze geopolitycznej. Nie można go sprowadzić do pionka.

Każdy trwały pokój musi być zakorzeniony w suwerenności, sprawiedliwości i jedności narodowej. Ukraina potrzebuje wiarygodnych gwarancji bezpieczeństwa – nie tylko obietnic, ale realnego odstraszania przeciwko przyszłej agresji. Sprawiedliwość również musi być nie do negocjacji. Ketowe amnestie dla zbrodni wojennych i współpracowników nie przyniosłyby pojednania, tylko opóźniły.

Zajmowane terytoria muszą zostać zjednoczone zgodnie z prawem ukraińskiego-nie pozostawione w otchłani jako strefy autonomiczne lub enklawy zaopatrzone przez proxy. Takie postępowanie zinstytucjonalizowałoby podział i położył podstawę do przyszłego konfliktu.

Ukraina potrzebuje również dobrze finansowanej, strategicznej mapy drogowej do odbudowy i integracji europejskiej. Odbudowa infrastruktury fizycznej jest niezbędna, ale podobnie jest osadzenie Ukrainy w strukturach politycznych i gospodarczych Unii Europejskiej.

Przede wszystkim Ukraina musi zachować pełną strategiczną autonomię-prawo do wyboru sojuszy, kształtowania swoich instytucji i definiowania jej przyszłości bez przymusu od Moskwy, a nawet od dobrych partnerów zachodnich.

Ukraina nie jest stanem buforowym. Jest to suwerenny naród, którego ludzie zapłacili niezwykłą cenę za samostanowienie. To musi być podstawa wszelkich porozumień pokojowych – nie ambicji obcych mocarstw lub celowości szybkiej naprawy.

Kompromis jest częścią dyplomacji. Ale nie wszystkie kompromisy służą pokoju. Bośnia uczy nas, że wadliwy pokój może umocnić podział, opóźniać uzdrowienie i utrzymać kraj między wojną a prawdziwą rezolucją.

Misja Ukrainy jest jasna: osiągnij pokój, ale nie kosztem suwerenności, jedności lub długoterminowej żywotności. Zakończenie wojny jest trudne. Budowanie sprawiedliwego i zrównoważonego pokoju jest jeszcze trudniejsze.

Bośnia osiągnęła ten pierwszy. Ukraina musi zrobić jedno i drugie.

Poglądy wyrażone w tym artykule są własne i niekoniecznie odzwierciedlają postawę redakcyjną Al Jazeery.